ANONİM ŞİRKETLERDE PAY SAHİPLERİNİN HAKLARI

/in /tarafından

Anonim ortaklıklarda çoğunluğun iradesine karşı korunmak istenen azınlığa çeşitli haklar tanınmıştır. Tanınan bu haklar, azınlığın çoğunluk karşısında daha güçlü olmasını sağlamaya yöneliktir. Azınlık oluşturmak için esas sermayenin en az % 10’unu en fazla %49’unu temsil eden paylara sahip olmak gerekir. Haklar, Türk Ticaret Kanunu (“TTK”)’nun getirdiği düzenlemelerdir. Aşağıda belirtilmiş olan haklar konusunda esas sözleşme ile pay sahipleri lehine değişiklik yapılabilir. Bu çerçevede, % 10’nun altında paylara sahip pay sahiplerinin, azınlık oluşturacağı esas sözleşmede kararlaştırılabilir veya aşağıda belirtilmiş olan özel nisaplar ağırlaştırılabilir. Bunun yanında, esas sözleşmede TTK’nın emredici hükümlerine aykırı olmamak şartıyla azınlığa bazı ek haklar tanınabilir.

TTK’da öngörülen azınlık hakları aşağıdaki şekildedir:

 

  Azınlık Oluşturmayan Pay Sahipleri Azınlık Pay Sahipleri
Genel Kurulu Toplantıya Çağırma Hakkı

 

-TTK m.411

 ·                Azınlık oluşturmayan pay sahipleri, yönetim kurulunun çağrı yetkisini kullanmayacak derecede işlevsiz kaldığı hallerle sınırlı olarak genel kurulun toplanmasını mahkemeden isteyebilmektedir.

 

 ·                TTK m.411’e göre, azınlık pay sahipleri, yazılı olarak gerektirici sebepleri ve gündemi belirterek, yönetim kurulundan genel kurulu toplantıya çağırmasını veya zaten toplanacak ise görüşülmesini istedikleri konuları gündeme koymasını isteyebilirler.

·                Yönetim kurulu çağrıyı kabul ettiği takdirde, genel kurul en geç kırk beş gün içinde yapılacak şekilde toplantıya çağrılır; aksi hâlde çağrı istem sahiplerince yapılır.

·                Talep açıkça reddedildiğinde veya yedi iş günü içinde olumlu cevap verilmediği takdirde ise azlık çağrı istemi ile şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesine başvurabilir.
Genel Kurul Toplantısının Ertelenmesini İsteme Hakkı

 

-TTK m.420

 ·                Anonim şirket genel kurulunun olağan olarak toplanabilmesi için şirket sermayesinin en az dörtte birine (%25’ine) sahip olan pay sahiplerinin veya temsilcilerinin toplantıda hazır bulunmaması sonucu gerekli yetersayının sağlanamamış olması nedeniyle toplantının ertelenmesi.

·                Genel Kurul kararıyla toplantının ertelenmesi. , genel kurul toplantısının genel kurul kararıyla ertelenebilmesi için, genel kurul toplantısının başında şirket sermayesinin en az dörtte birine sahip olan pay sahiplerinin veya temsilcilerinin hazır bulunması ve genel kurul toplantısının gündem maddelerinin görüşülmesine geçilmeden önce bu kişilerin oylarının çoğunluğu ile genel kurul toplantısının ertelenmesi kararlaştırılmalıdır.

·                Güvenlik gerekçesiyle toplantının ertelenmesi.

·                Elektronik genel kurul sistemindeki aksaklıklar nedeniyle toplantının ertelenmesi

 ·                TTK m.420’ye göre, finansal tabloların müzakeresi ve buna bağlı konular, azınlık pay sahiplerinin istemi üzerine, genel kurulun bir karar almasına gerek olmaksızın, toplantı başkanının kararıyla bir ay sonraya bırakılır.
Özel Denetçi Atanmasını Mahkemeden İsteme Yetkisi

 

-TTK m.438

 ·                Azınlık oluşturmayan pay sahipleri genel kuruldan özel denetçi talep edebilir, ancak bunun reddi halinde başvurabileceği bir hakkı söz konusu değildir. ·                TTK 438 çerçevesinde azınlık pay sahiplerine, genel kurulun red kararına karşı mahkemeye başvurarak özel denetçi atanmasını isteme hakkı tanınmıştır.

 
Haklı Sebeple Fesih Davası Açma Hakkı

 

-TTK m.531

 ·                Haklı sebeple fesih davası açma hakkı TTK m.531 çerçevesinde azınlık hakkı olarak değerlendirilmiş olduğundan, azınlık oluşturmayan pay sahibine bu hak tanınmamıştır.

·                Haklı Sebepler;

  • Genel kurulun birçok kez kanuna aykırı bir şekilde toplantıya çağrılmış olması,
  • Azlık hakları ile bireysel hakların devamlı ihlali, özellikle bilgi alma ve inceleme haklarının engellenmesi,
  • Şirketin sürekli zarar etmesi,
  • Dağıtılan kâr payının düzenli azalması

 

 ·                TTK m.531’e göre, haklı sebeplerin varlığında, azınlık, mahkemeden şirketin feshine karar verilmesini talep edebilir.

·                Ancak mahkeme, fesih yerine, davacı pay sahiplerine, paylarının karar tarihine en yakın tarihteki gerçek değerlerinin ödenip davacı pay sahiplerinin şirketten çıkarılmalarına veya duruma uygun düşen başka bir çözüme karar verebilir.
Nama Yazılı Pay Senedi Basılmasını Talep Etme Hakkı

 

-TTK m.486/3

   ·                TTK m.486/f.3’de azınlık hak sahiplerinin istemde bulunması halinde nama yazılı pay senedi bastırılıp, tüm nama yazılı pay senedi sahiplerine dağıtılacağı öngörülmüştür.
Kurucuların, Yönetim Kurulu Üyelerinin ve Denetçilerin İbra edilmesini Engelleme Hakkı ·                TTK m.553 çerçevesinde ibra edilmiş yönetim kurulu üyeleri aleyhine sorumluluk davası açılamaz.

·                Bu maddeye istisna olarak TTK559 düzenlenmiştir. Bu madde uyarınca sermaye artırımından doğan sorumluluklar, şirketin tescili tarihinden itibaren dört yıl geçmedikçe ortadan kaldırılamaz.

 ·                Kanun burada azınlık pay sahiplerine tanımış olduğu bir hakla, kuruluş veya sermaye artırımından 4 yıl geçmiş olsa dahi, azınlık pay sahipleri sulh ve ibranın onaylanmasına karşı iseler, sulh ve ibra genel kurulca onaylanmaz.

 

 

ÖZEL NİSAPLAR SEBEBİYLE SAHİP OLUNAN VETO HAKLARI

Her ne kadar azınlık haklarının kullanılması açısından, % 10 ile % 49 pay sahipliği arasında bir fark yoktur. Fakat azınlık oluşturan pay sahiplerinin pay oranı ne kadar yüksekse şirket açısından önemli kararların alınmasını engelleme ihtimali de o kadar yüksektir. Bu nedenle azınlıkların pay oranı da önem taşımaktadır. TTK, şirket için önem arz eden bazı kararların alınması için nitelikli çoğunluk öngörmüştür.

  • Şirketin birleşme veya bölünme karara alabilmesi için genel kurulda mevcut oyların üçte dördünün olumlu oyu gereklidir,
  • Şirketin feshi ve tasfiyesi için sermayenin en az %75’ini oluşturan pay sahiplerinin olumlu oyu gereklidir.
  • Nama yazılı payların devrinin sınırlandırılması veya imtiyazlı pay oluşturulması için sermayenin en az %75’ini oluşturan pay sahiplerinin olumlu oyu gereklidir.
  • Sermaye artırım durumunda pay sahiplerin yeni payların alımı konusundaki rüçhan hakkının kaldırılması için sermayenin en az % 60’ını oluşturan pay sahiplerinin olumlu oyları gereklidir.

ESAS SÖZLEŞMEDE VEYA PAY SAHİPLERİ SÖZLEŞMESİNDE SAĞLANAN EK HAKLAR

% 10’nun üzerinde veya altında paylara sahip olan pay sahiplerinin haklarının koruma altına alınabileceği bir diğer olanak ise, pay sahipleri arasında pay sahipleri sözleşmesidir. Bu sözleşmede, hissesinin bir bölümünü başka birine satan pay sahibi ile bu yeni pay sahibi, şirketin yönetimine ilişkin konularda anlaşmaktadır. Dolayısıyla, bu sözleşme ile yeni hisse alan azınlık pay sahiplerine kanunda veya esas sözleşmede öngörülmeyen bazı haklar verilebilir. Ancak, unutmamak gerekir ki, bu sözleşme sadece taraflarını bağlayacağı için, sözleşmeye aykırılık durumunda kural olarak yalnızca sözleşmeyi ihlal eden tarafın sorumluluğuna gidilebilir. Dolayısıyla, bu sözleşmeye dayanılarak şirketin işleyişine doğrudan müdahale edilmesi esas sözleşmeye oranla daha zordur.