TİCARİ ELEKTRONİK İLETİ VE İLETİ YÖNETİM SİSTEMİ

Hızlı gelişen teknolojik imkanların ticaret hayatına da yansımalarından biri ticari elektronik iletilerdir. Firmalar, müşterilerine ya da müşteri potansiyeli olan kişi gruplarına hem reklam yapma amaçlı hem ticari ilişki kurma amaçlı ticari elektronik ileti göndermektedir. Kişileri istemedikleri ticari elektronik iletiler karşında korumak amacıyla 05.11.2014 tarihli ve 29166 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun (“ETDK”) kabul edilmiştir. Ardından 15.07.2015 tarihli ve 29417 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik yürürlüğe girmiştir. En güncel çalışma ise 04.01.2020 tarihli ve 30998 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik yürürlüğe girmiştir.

Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik (“TİY”) madde 4/1-o’da, “Ticari elektronik ileti, çağrı merkezleri, otomatik arama makineleri, telefon, elektronik posta, faks, kısa mesaj hizmetleri, akıllı ses kaydedici sistemleri gibi araçlar kullanılarak elektronik ortamda işlenen ve ticari gayelerle gönderilen ses, görüntü ve veri içerikli iletileri kapsar” şeklinde tanımlanmaktadır. Ticari elektronik iletilere örnek olarak, banka tarafından e-mail adresinize gönderilen tanıtım mailleri, giyim mağazası tarafından telefonunuza gönderilen reklam mesajları, su arıtma cihazı satışı yapan firmanın telefonla sizi arayıp kampanyalarından bahsetmesi, klima bakım firmasının telefonla sizi arayarak otomatik bir ses yönlendirmesiyle hizmetlerini anlatması gibi iletiler sayılabilir.

TİY madde 4/1-o’da, “Ticari elektronik ileti yönetim sistemi (İYS), ticari elektronik ileti onayı alınmasına, reddetme hakkının kullanılmasına ve şikâyet süreçlerinin yönetilmesine imkân tanıyan sistemdir.” şeklinde tanımlanmaktadır.

ETDK, elektronik ticarete dair esasları düzenlemektedir. Bu esaslara göre, ticari iletişim kontrol altına alınarak hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcıların sorumlulukları düzenlenmiştir. Elektronik iletişim aracılığı ile yapılan sözleşmelerin yapılma usulleri ve elektronik ticarete ilişkin bilgilendirme hükme bağlanmıştır. Bu usullere uyulmadığında ne şekilde yaptırımların yapılacağı da kanunda belirtilmiştir (ETDK m. 1). ETDK ve TİY kapsamında mevzuatta belirtilen izinler dışında hizmet sağlayıcılar tarafından gönderilen elektronik ticari iletiler alıcının onayı olmadan gönderilemez. Ayrıca izin dâhilinde gönderilen elektronik ticari iletilerde de alıcılara ret olanağı sağlanması gerekir. 2020 tarihli Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik sonrasında ticari elektronik ileti göndermek için izin almasına gerek olmayan kurumlar şöyle sayılabilir:

• 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu’na tabi olan işletmecilerin abonelerine, özellikle kendi mal ve hizmetlerini tanıtım, pazarlama amacıyla gönderdiği ticari elektronik iletiler,
• Vakıf üniversitelerinin ve diğer özel eğitim kurumları tarafından öğrenci ve velilere gönderilen iletiler, burada 2020 yönetmeliğiyle getirilen değişiklik olarak bu maddeye diğer özel eğitim ve öğretim kurumları eklenmiştir.
• Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve kamuya yararlı vakıflarla, derneklerin kendilerine ait ticari işletmelerinin faaliyetlerine ilişkin üyelerine gönderdikleri iletiler,
• 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun’a göre, radyo ve televizyon yayını yapan kuruluşlarca, kamuoyunu bilgilendirme ve eğitme amaçlı yapılacak yayınlardan haberdar olmaları için gönderilen iletiler,
• Devlet ve diğer kamu tüzel kişileri tarafından kamuoyunu bilgilendirmek amacıyla gönderilen iletiler (TİY m 2).

Ticari elektronik iletileri gönderebilmek için alınan iletişim izinleri fiziksel bir ortamda alınmışsa alıcı kişi imzalamalıdır ancak uygulamada bu imzalanan belgelerin saklanması, arşivlenmesi zordur. Elektronik ortamda alınması durumda ise onayın alındığına dair bilginin alıcının elektronik iletişim adresine aynı günde iletilmesi gerektir. Elektronik ortamda alınan onaylarda da tıpkı fiziki ortamda alınan izindeki gibi elektronik kaydın güvenli şekilde tutulması gerekir.

Ticari elektronik ileti alıcılarının mevcut durumdaki sıkıntıları, izin verdikten sonra hangi hizmet sağlayıcılarına izin verdiklerini takip etmekte zorlanıyorlar. Aynı zamanda ticari elektronik ileti izinlerini iptal etmek için her firmada ayrı ayrı uğraşıyorlar. Ticari elektronik ileti izni vermeyen bir kişiye ileti gönderen hizmet sağlayıcı firmada kişiden izin alıp almadığına ya da kişinin ret hakkını kullanıp kullanmadığına dair bilgilerin bulunması gerekmektedir. Çünkü idari bir soruşturma neticesinde yaptırım uygulanacaksa bu veriler delil niteliğinde olacaktır. Uygulamada yaşanan bu sıkıntılar nedeniyle ETDK, TİY ve son yapılan mevzuat değişiklikleri sisteme girmiştir. Ticaret Bakanlığı bu sıkıntıları gidermek amacıyla ulusal ticari elektronik ileti yönetim sistemini kurmak için Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’ne görev vermiştir. TOBB tarafından İleti Yönetim Sistemi A.Ş. kurulmuştur. İYS, hizmet sağlayıcı firmaların arama, e-posta ve mesaj gibi ileti izinlerini arşivleyerek yönetebilecekleri, alıcıların verdikleri onayları izleyebilecekleri ve izni kaldırabileceği, izinsiz yapılan ileti gönderimlerini şikâyet edebilecekleri, kamununsa ileti şikâyetlerini ve şikâyete sebep olabilecek iznin durumunu izleyebileceği ulusal veri tabanı sistemidir. Bu veri tabanı sistemi sayesinde web sitesi, çağrı merkezi ve kısa mesaj üzerinden hizmet vermektedir ve tüm verilen izinleri zaman damgasıyla kayda alıp güvenli şekilde arşivlemektedir. İYS ile hizmet sağlayıcılar, alıcılara ileti göndermeden önce izni alarak güvenli bir ortamda saklayabilecek. Alıcılar ise onay ve ret bildirimini yaparak şikâyet haklarını da kullanabilecekler. Bu sayede kamu denetleme görevi hızlı ve kolay şekilde yerine getirilecek.

Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ’de ileti yönetim sistemi için bir uygulama takvimi belirlenmiştir. Buna göre sırasıyla getirilen yenilikler şöyledir:

• Ocak 2020- İYS’nin açılması ve hem hizmet sağlayıcıların hem de vatandaşların bu konuda bilgilendirilmesi,
• Ocak 2020- Hizmet sağlayıcılar için İYS kayıt başvurularının açılması,
• Temmuz 2020- Hizmet sağlayıcılar için İYS alt yapısının açılması,
• 1 Eylül 2020- İleti alıcıları yani vatandaşlar ve kam için İYS alt yapısının açılması,
• 1 Aralık 2020- geçmişte verilen izinlerin onaylı olarak kabul edilmesi.

İYS, ticari elektronik ileti izinleri için tasarlanmış güvenli bir veri tabanıdır. Alıcılar tarafından verilen tüm ticari ileti izinleri İYS’de saklanır. Hizmet sağlayıcılar ise kampanya, pazarlama, promosyon, indirim vs. içerikli iletilerini müşterilerine mesaj, arama ve e- posta şeklinde iletebilmek için almış oldukları izinleri İYS’e yüklerler. Vatandaşlar verdikleri izinlerden istedikleri zaman vazgeçebilecektir. Vatandaşlar, veri tabanı üzerinden hangi hizmete izin verdiğini takip edebilecektir. Hizmet sağlayıcılar arama, mesaj ya da e-posta izinlerini İYS üzerinden düzenleyebilecektir. Hizmet sağlayıcılar arama, mesaj ya da e-posta göndermek istediğinde, vatandaşların verdikleri onaylar çeşitli yöntemlerle İYS üzerinden kontrol edilerek yalnızca onay veren alıcılara gönderim yapılacaktır. Çıkış hakkının kullanıldığı durumlarda İYS filtresi sayesinde iletiler ret hakkını kullanmış alıcılara gönderilmeyecektir.

Ticari elektronik ileti almak istemeyen vatandaşlar reddettikleri bir firmadan ileti almaya devam ederlerse şikâyet haklarını İYS üzerinden kullanabilecektir. Ayrıca İYS üzerindeki tüm izinler ve kişisel bilgiler ulusal veri tabanında saklanarak veri güvenliği korunmuş olacaktır.

Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile birlikte TİY’de bazı değişiklikler yapılmıştır. Bu değişiklikleri maddeleştirebiliriz:

• Ticari elektronik ileti göndermek isteyen tüm tüzel/gerçek kişiler İYS’e kaydolması gerekir.
• İYS’de onayı olmayan hiçbir alıcıya ticari elektronik ileti gönderilemez.
• Esnaf ve tacir olan vatandaşlara, elektronik iletişim adreslerine ticari elektronik iletilerin gönderilmesi için izne gerek yoktur. Ancak reddetme haklarını kullanırlarsa ileti gönderilemez. Değişiklik ile beraber esnaf ve tacir vatandaşların iletişim adresleri firmalarca İYS’ye kaydedilir. İYS üzerinden bu alıcıların da ret hakkını kullanıp kullanmadığı tespit edilebilir.
• İspat yükümlülüğüne ilişkin olarak İYS üzerinden onay alınmadığına dair iddia varsa onayın alındığına dair hizmet sağlayıcı yükümlüdür.
• İYS veri tabanına kaydı yapılmayan onaylar geçersiz sayılır.
• Sesli arama içeriğinde hizmet sağlayıcı kendisini tanıtan marka ya da işletme adını iletide yer vermelidir.
• Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik madde 11’de aracı hizmet sağlayıcının yükümlülükleri ayrıntılarıyla düzenlenmiştir. Bu çerçevede, hizmet sağlayıcı, önceden onayını aldığı alıcılara ticari elektronik iletileri kendisi gönderebileceği gibi aracı hizmet sağlayıcılar vasıtasıyla da gönderebilecektir. Aracı hizmet sağlayıcı, Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile hizmet sağlayıcı için öngörülen yükümlülüklerin ifasına yönelik teknik imkân tanıyacaktır. Aracı hizmet sağlayıcı, hizmet sunduğu elektronik ortamı kullanan gerçek ve tüzel kişiler tarafından sağlanan içerikleri kontrol etmek, bu içerik ve içeriğe konu mal veya hizmetle ilgili hukuka aykırı bir faaliyetin ya da durumun söz konusu olup olmadığını araştırmakla yükümlü değildir. Aracı hizmet sağlayıcı başkaları adına, onların mal ve hizmetlerini tanıtmak, pazarlamak ya da işletmesini tanıtmak amacıyla ticari elektronik ileti göndermek için onay alamaz, ticari elektronik ileti gönderimine ilişkin sistemini İYS ile uyumlaştırır ve İYS’ye kayıt olmayan hizmet sağlayıcılara ait ticari elektronik iletilerin gönderimini başlatmaz.

 

• İYS’ye yapılan şikâyet başvuruları ön inceleme yapıldıktan sonra il müdürlüğünce konuya ilişki belge ve bilgiler toplanarak şikâyet sonuçlandırılır. Şikâyet başvuruları 15 gün içinde yanıtlanır.